Fərzəliyev Məşədi Məmməd

(1872, Şuşa - 1962, İstanbul)

 

– xanəndə. Azərb. xanəndəlik məktəbinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri. M.M. Fərzəliyev musiqi təhsilini Şuşada, Xarrat Qulunun məktəbində almışdır. Zəngin yaradıcılıq yolu keçmiş Məşədi Məmməd güclü nəfəsə, geniş diapazonlu gur səsə malik olmuşdur. O, səsinin gücünü ucalığına və səslənmə tempinə görə sərbəst dəyişmək qabiliyyəti, sürəkli, çağlayan zəngulələri ilə məşhur idi. Məşədi Məmməd dinləyicilər qarşısında həmişə zəngin və orijinal repertuarla çıxış etmişdir.

Onun oxuduğu «Bayatı-Kürd», «Rast», «Şur», «Çahargah», «Zabul-Segah», «Kürd Şahnaz» muğam-dəstgahları, «Heyratı», «Mənsuriyyə», «Səmayi-Şəms», «Qarabağ şikəstəsi», «Arazbarı», «Kərəmi», «Əfşarı» zərbi-muğamları dinləyicilər tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanmışdır. Xüsusilə, Azərb. xanəndəlik sənəti tarixində «Şüştər» muğamının mahir ifaçısı kimi tanınmışdır. O, qədim Azərb.mahnılarını və təsnifləri böyük məharətlə ifa edirdi. «Qarabağda bir dənəsən», «Alma», «Nəbi», «Vətən şərqisi», «Mən bir türkəm», «Axşam oldu» onun şövqlə ifa etdiyi təsniflər idi. 1912-1915 illərdə M.M. Fərzəliyev «Sport-Rekord» (Varşava) və “Ekstrafon” (Kiyev) səhmdar cəmiyyətlərinin dəvəti ilə 40-a qədər muğam, təsnif və mahnı oxuyub vala yazdırmışdır.

M.M.Fərzəliyev, həmçinin geniş konsert fəaliyyəti ilə məşğul olur, «Şərq konsert»lərində, teatr tamaşalarında çıxış edirdi. 1923 ildə Məşədi Məmməd Gəncədə açılan şəhər musiqi məktəbində muğamatdan dərs demək üçün dəvət alır. Burada o, gənc xanəndələrin yetişməsinə böyük qayğı göstərir. 1926 ildən M.M.Fərzəliyev muğam üçlüyünün müşayiəti ilə Rusiyanın bir çox şəhərlərində, Polşa, Almaniya, Fransa, Belçika, İngiltərə, Avstriya, Rumıniya, Türkiyə və İranda dəfələrlə konsertlər vermişdir. 1929 ildən Türkiyəyə köçərək, ömrünün sonuna kimi burada yaşamışdır. M.M.Fərzəliyev Azərb. xanəndəsi kimi milli musiqi mədəniyyətini xaricdə geniş surətdə tanıtmışdır.