Makam
(ərəb: yer, məkan; - mənasını verir)
- Yaxın və Orta Şərq xalqlarının (ərəb,
türk) şifahi ənənəli professional musiqisinin
əsasını təşkil edən sistem; Şərq
musiqi mədəniyyətində makam termini bir neçə
məna daşıyır: sarayda musiqiçinin çıxışı
üçün ayrılan yer; pərdə-simli musiqi alətinin
qrifində barmağın tutduğu mövqe; Səs strukturu-
modus, məqam səs sırası, melodiya tipi, melodik
model; musiqinin inkişaf prinsipi; universal variasiya prinsipi
və ya manodiyanın inkişafı; janr; improvizasiya
modeli, bədii yaradıcılıq qanunları.
Makam ərəb klassik musiqisi təfəkkür sistemi
kimi səs materialının modal təşəkkülünə
və onun xətti inkişafına əsaslanmanı;
səssırası və onun əsasında qurulan melodik
ibarələri, sabit obrazlı-emosional səciyyəyə
malik müəyyən makama əsaslanan kompozisiya modelini;
modal səssırasına, metroritmika tipinə əsaslanan
musiqinin universal inkişaf prinsipini nəzrədə tutur.
Makam termini səs tonlarının funksional differensasiyasına
əsaslanan səssırasını bildirir. Ərəb
makam sistemi 9 makam ailəsindən ibarətdir: rast, bayatı,
nəhavand, navasar (nakris), kurd, hicaz, əcəm, sika,
saba (makamların növlərində alt tetraxordları
ümumidir). Makam ərəb musiqisində sabit quruluş
xüsusiyyətlərinə malik janr, vokal-instrumental
silsilə forma. Bax: Makom, Muğam, Raqa, Dəstgah.