Şamaxi Muğam Məclisləri
- XIX əsrin II yarısında Şamaxıda məşhur
mülkədar Mahmud ağa tərəfindən yaradılan
və Şirvan zonasında xanəndəlik
sənətinin inkişafında mühüm rol oynayan
musiqili poetik məclislər.
Çox zaman Mahmud ağanın məclisi adlandırılırdı.
Mahmud ağa Əhməd ağa oğlu (1826-1896) bütün
Qafqazda tanınmış musiqi xadimi, sənəti, şeiri,
musiqini sevən, əliaçıq, qonaqpərvər bir
mesenat – incəsənət humayəçisi idi. O, musiqiçilərin
qayğısına qalır, onlara maddi köməyini
əsirgəmirdi. O dövrdə Qafqazın bütün
məşhur xanəndə və tarzənləri Mahmud
ağanın məclisində iştirak edirdilər. Şamaxı
şəhərinin abadlaşdırılmasında onun
müstəsna xidmətləri olmuşdur.
Bu dövrdə Şamaxıda Seyid Əzim Şirvaninin
başçılıq etdiyi “Beytüs-Səfa” adlı
ədəbi məclis də fəaliyyət göstərirdi.
Mahmud ağa həmin məclisin üzvlərinə himayədarlıq
edirdi. Seyid Əzim Şirvani ilə dostluq əlaqələri
saxlayırdı. Özü də şeiri, musiqini çox
sevirdi, gözəl tar çalır və muğamları
pəsdən oxuyurdu. O, öz malikanəsində musiqili
gecələr keçirmək üçün düzəltdirdiyi
xüsusi salonda tez-tez xanəndələrin müsabiqəsini
keçirir, birinci yerləri tutanlara qiymətli hədiyyələr
və mükafatlar verirdi. Mahmud ağanın musiqi məclisinin
sədası nəinki bütün Qafqazda, hətta onun
sərhədlərindən çox-çox uzaqlarda belə
yayılmışdı.
XIX əsrin II yarısında Şamaxıya qonaq gələn
bir çox səyyahlar Mahmud ağanın evinə düşürdilər.
Fransız yazıçısı Aleksandr Dümanın,
rus rəssamı knyaz Qaqarinin və b. bu haqda məlumatları
maraq doğurur. Mahmud ağanın musiqi məclislərində
yerli musiqiçilərlə birlikdə Tiflis, Qarabağ,
İran musiqiçiləri də çıxış edirdilər.
Hacı Hüsü, Məşədi İsi, Bülbülcan,
Ərdəbilli Səttar, Sadıqcan, Cabbar Qaryağdı
oğlu kimi dövrünün məşhur xanəndələri
Mahmud ağanın qonağı olub, onun təşkil
etdiyi musiqi məclislərində iştirak etmişlər.
Bir çox tarixi sənədlərdən məlumdur ki,
bu sənətkarlar içərisində Mahmud ağanın
ən çox hörmət bəslədiyi və tez-tez
Şamaxıya dəvət etdiyi xanəndə Hacı
Hüsü və tarzən Sadıqcan olmuşdur. Mahmud
ağa öz məclislərinə gənc musiqiçiləri
də dəvət edib onlara klassik Şərq musiqisindən
təlim verərmiş. Onun məclisi bütün Zaqafqaziyada
musiqiçilər üçün bir növ sənətkarlıq
məktəbi idi. Burada ifaçılıq təlimi alan
və çalğısı bəyənilən hər
bir musiqiçi təqdir olunardı.
Şamaxıda yetişmiş Mirzə Məhəmmədhəsən,
Mehdi, Məbud, Şükür, Davud Səfiyarov kimi xanəndələr,
Məhəmmədqulu və Hümayi kimi tarzənlər
Mahmud ağanın yetirmələri olmuşlar. O zaman
Şamaxı musiqi məclisinin şöhrəti çox
uzaqlara yayılmışdı.
Azərb. hər yerindən oxuyan, çalan, oynayan Şamaxıya
gəlib Mahmud ağa qarşısında öz sənətini
nümayiş etdirməyə can atardı. Təsadüfi
deyildir ki, Mahmud ağanın adı və Şamaxı
musiqi məclisi bu gün də xatırlanır və
örnək kimi göstərilir.