– mürəkkəb, ideya – emosional məna daşıyan,
dərin və bitkin təfəkkür, bədii həyəcan
və müxtəlif musiqi obrazlarının inkişafını
ifadə edən xalq musiqi dühasının gözəl
məhsuludur. Muğamat yarandığı ən qədim
zamanlardan başlayaraq, əsrlər boyu davam edən tədrici
inkişaf və təkamül prosesi nəticəsində
yetkinləşmiş, formalaşmış, kamilləşmişdir.
Muğamat – xalq vokal – instrumental kompozisiyasının
ən yüksək yaradıcılıq mərhələsinə
çatdırılan nümunəsidir. Muğamın bütün
hissələri (bax:
Dəstgah) müəyyən bədii
fikri müxtəlif bədii ifadə vasitələri
ilə əyan edir.
Muğamın hər bir hissəsi (şaxəsi, şöbəsi, guşəsi) çox vaxt özü
– özlüyündə müstəqil bir mahiyyət
kəsb edir və ayrılıqda ifa edilə bilsə
də, onun mütəşəkkil vahid əsas inkişaf
xətti ardıcıl surətdə məntiqi qaydalara
əsaslanaraq öz bütövlüyünü, tamlığını
heç də itirmir. Muğam ciddi məzmunlu musiqi ilə
yanaşı asan (yüngül) musiqi nümunələrini
də (təsnif,rəng) özündə təcəssüm
etdirir.
